Molitveni zvuk i duhovna dubina: upečatljivo izvođenje Štajnbergove Strasne sedmice
Strasna sedmica Maksimilijana Štajnberga delo je horskog duhovnog žanra koje je prvi put u Srbiji izvedeno u petak, 22. novembra, ove godine. Komponovano između 1921. i 1923. godine sa podnaslovom Zasnovano na starim crkvenim pojanjima, jedino je poznato duhovno delo ovog kompozitora koje je u svojoj istoriji imalo nekoliko prelomnih tačaka.
Delo karakteriše specifična ritmičnost i melodika koja ne pronalazi pandan u dominantnoj muzici zapadne Evrope tog perioda.
Nastalo je u Petrogradu tokom burnih godina Boljševičke revolucije i građanskog rata, u vremenu kada je bio prisutan pritisak na crkvu i kada je bilo zabranjeno izvođenje duhovne muzike. Da bi bila sačuvana paritura je preneta iz Rusije. Svoje prvo štamapano izdanje doživela je 1927. godine u Parizu, a prvo izvođenje tek 2014. godine.
Delo se oslanja na tematski materijal iz standardne knjige pojačkih melodija (Obikhod) Ruske pravoslavne crkve. Iako je zasnovano na uticaju starijih crkvenih muzičkih praksi, delo karakteriše specifična ritmičnost i melodika koja ne pronalazi pandan u dominantnoj muzici zapadne Evrope tog perioda. U njoj nema savremenih muzičkih rešenja – kompozicija nije atonalna i nema bilo kakve elemente tadašnje savremene muzike. Tekstura horskog sloga oslanja se na bogatu tradiciju ruske horske muzike, podsećajući na uzvišenost i dubinu Svenoćnog bdenija Sergeja Rahmanjinova. Horski stav jeste složen i bogat zvučnim nijansama, ali dominira homofona faktura. Glasovne deonice kreću se uglavnom u okvirima prirodnog opsega, bez težnje ka ekstremnim visinama.
“Interpretacija Hora RTS-a pod dirigentskim vođstvom Hadži Jakova Milutinovića bila je primer dubokog razumevanja partiture.”
Interpretacija Hora RTS-a pod dirigentskim vođstvom Hadži Jakova Milutinovića bila je primer dubokog razumevanja partiture. Ovo se posebno ogledalo u pažljivom oblikovanju svih jedanaest stavova, pri čemu su prvenstvo dobile muzikalnost i suptilna emocionalna ekspresija. Posebno je važno istaći ujednačenost glasovnih boja, kao i jedinstven, duhovni dijalog hora i dirigenta. Upravo je u tom ukupnom zvuku hor dobio gotovo molitveni karakter koji je i obeležio izvođenje. Milutinović je svojom jasnom i sugestivnom gestikulacijom usmeravao izvođače, te time pokazao i dubinsku povezanost sa horskim ansamblom koji ga prati pomno.
Još jedan značajan segment koncerta jeste bio i hor Kolibri, predvođen dirigentkinjom Ljiljanom Ranđelović, koji je izvođenje Strasne sedmice upotpunio interpretacijom ciklusa Četiri himne za Strasnu sedmicu koji je Milutinović samostalno, a u duhu tradicije srpskog crkvenog narodnog pojanja, adaptirao prema zapisima Branka Cvejića i Stevana Mokranjca. Pozicioniran iza publike, Kolibri je oživeo zvuk anđela koji pevaju iz daljine. Ovim činom uspostavljena je suptilna komparacija srpske i ruske duhovne tradicije, što je koncertu dalo dodatnu dinamiku i osveženje.
Bonus video: Maksimilijan Štajnberg - Strasna sedmica